What if | de toekomst van het noordelijke landschap

Begin 2020 riepen  Sign en Noorderlicht het onderzoeksproject ‘What If’ in het leven. Kunstenaars Linde Ex en Aebele Trijsburg bogen zich daarbij over de vraag: hoe zou het toekomstig noordelijk landschap eruit kunnen zien? Aanvankelijk begonnen zij samen met het onderzoeksproces, maar gaandeweg sloegen zij twee onafhankelijke richtingen in, waarvan de uitkomsten in 2020 en 2021 gepresenteerd werden in Noorderlicht Studio in Groningen.

Linde Ex (Nijmegen, 1983) gaat uit van een toekomstscenario waarin de dijken verdwijnen en mensen gaan leven met de getijden. Ze is vooral geïnteresseerd in het wisselen van perspectief: wat als we de maat van het kleine (bodem)leven even vanzelfsprekend vinden als de menselijke maat?

Aebele Trijsburg (Barchem, 1991) richt zich op de menselijke factor in de vorming van het landschap. Om op de lange duur te investeren in slimme oplossingen is een omslag in ons denken nodig, bijvoorbeeld door de bodem van Nederland te laten meegroeien met het waterpeil en door natuurlijke barrières te versterken.

Hier volgt een overzicht van het werk dat Aebele Trijsburg maakte voor What If. In zijn pesentatie laat Aebele zijn publiek vanuit het jaar 2182 terugkijken op het verleden.

Kikkerland

Een oud gezegde luidt: God schiep de wereld, maar de Nederlanders maakten Nederland. Onze ingrepen in het landschap hebben echter niet altijd een positieve invloed. Rond het jaar 800 ligt het grootste deel van Nederland nog boven de zeespiegel en het water zorgt voor opslibbing en veengroei. Door ontwatering, dijkenbouw en mijnbouw verstoren wij dit systeem en veroorzaken in de loop van honderden jaren een significante bodemdaling. Nederland is door haar bewoners in een badkuip veranderd. Door een versnelling van de zeespiegelstijging, opnieuw door menselijk handelen, is de zee momenteel uitgegroeid tot Nederlands grootste bedreiging. Doemdenkers zien ons land op deze manier onder water verdwijnen. Of het zo ver komt en zo ja, wanneer, dat kunnen we niet weten. Zeker is, dat het voortbestaan van Nederland van onszelf afhankelijk is geworden.

video, Aebele Trijsburg, 2020

Stilte na de storm

Onze geschiedenisboeken staan vol met zilte successen: bloeiende zeehandel, onovertroffen waterbeheer en de winning van nieuw land. De rampen die onze kust keer op keer hebben getroffen, worden nog wel eens vergeten. Toch is Nederland in de afgelopen 1200 jaar zo’n vijftig keer ernstig getroffen door overstromingen vanuit zee. De serie ‘Stilte na de storm’ gaat over (vergeten) overstromingen in Noord-Nederland.

fotoprints op forex, beschilderd met olie- en acrylverf, Aebele Trijsburg, 2020

Historische voorwerpen

gebruiksvoorwerpen in verschillende materialen, gemaakt en verzameld door Aebele Trijsburg, 2020

Normaal

In de loop der tijd veranderen ideeën over wat normaal is. Rond 2000 leeft 26% van de Nederlanders onder zeeniveau. Zonder de dijken en duinen zou in deze periode 60% van het land regelmatig onder water komen te staan. Men maakt zich af en toe wel zorgen: Rutger Bregman waarschuwt Nederland in 2020 bijvoorbeeld met zijn boekje ‘Het water komt’. Maar dat wordt snel vergeten. De mensen leven rustig hun leven onder Normaal Amsterdams Peil.

fotoprints, Aebele Trijsburg, 2020

Polder of kwelder

Eeuwenlang is de polder het paradepaardje van Nederland. Het is een knap staaltje waterbeheersing en de opbrengst van het land is hoog. In de eenentwintigste eeuw groeit echter de kritiek op de intensieve landbouw en ontstaan er twijfels over de toekomstbestendigheid van het steeds verder inklinkende land. Er wordt steeds meer moeite in kweldergroei gestoken. Kwelders zijn minder geschikt voor intensieve landbouw, maar door opslibbing kunnen ze wel met de zeespiegel meegroeien. Ze zijn ook geschikter voor CO₂-opslag dan bossen en ze herbergen een aantal unieke natuurwaarden.

maquette, Aebele Trijsburg, 2020

Simulatie

Het slib in deze bak komt uit de haven van Noordpolderzijl. Van oudsher is het dichtslibben van havens een groot probleem. In een natuurlijke delta zorgt opslibbing echter juist voor ‘gratis’ landwinning. Wetenschappers buigen zich al eeuwen over de vraag hoe we dergelijke natuurlijke processen kunnen inzetten om onze kust te versterken. Door middel van simulaties kan worden waargenomen hoe een delta zich ontwikkelt: waar vast materiaal afkalft en waar het vervolgens wordt neergeworpen. In deze bak observeren we de komende maanden het ontwateringsmechaniek in een slibmassa met voortdurende watertoevoer. Ook de marine fauna kan worden gadegeslagen: zagers en pieren doen de samenstelling van het slib gestaag veranderen.

installatie, Linde Ex en Aebele Trijsburg, 2020. fotografie: Hanne van der Velde

Impressie

Hier volgt een sfeerimpressie van de expositie in Noorderlicht Studio. Hierin is ook werk van Linde Ex te zien. De foto’s zijn gemaakt door Hanne van der Velde.

Interview

Tijdens de expositie lieten Noorderlicht en Sign een korte film maken door Rue du Labrador Films. Daarin vertellen Linde Ex en Aebele Trijsburg over het onderzoeksproject.

Dit project werd gesponsord door Mondriaanfonds.